بیماری‌های خودایمنی می‌توانند تأثیرات مهمی بر سلامت دهان و دندان داشته باشند. این بیماری‌ها می‌توانند به طور مستقیم به بافت‌های دهان و دندان آسیب بزنند یا باعث تغییراتی در سیستم ایمنی بدن شوند که به طور غیرمستقیم به سلامت دهان و دندان آسیب برسانند. در این مقاله به بررسی تاثیر بیماری های خودایمنی بر سلامت دهان و دندان و راه های پیشگیری و درمان آن ها می پردازیم.
بیماری های خودایمنی
سیستم ایمنی بدن وظیفه دارد که از بدن در برابر عوامل خارجی مانند ویروس ها، باکتری ها و قارچ ها محافظت کند. اما گاهی اوقات سیستم ایمنی به اشتباه بافت های خود بدن را به عنوان دشمن تشخیص می دهد و به آن ها حمله می کند. این واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی را بیماری خودایمنی می گویند. بیماری های خودایمنی می توانند موجب التهاب، آسیب و نارسایی در اندام ها و عملکرد بدن شوند. بیماری های خودایمنی معمولا مزمن هستند و در طول زندگی بیمار با فواصل فعال و غیر فعال شدن می توانند علائم خود را نشان دهند.
بیماری های خودایمنی می توانند به دو دسته تقسیم شوند: بیماری های خودایمنی سیستمیک و بیماری های خودایمنی آلی. بیماری های خودایمنی سیستمیک آن دسته از بیماری هایی هستند که در آن سیستم ایمنی به چندین بافت و اندام بدن حمله می کند. مثلا لوپوس اریتماتوز سیستمیک یک بیماری خودایمنی سیستمیک است که می تواند پوست، مفاصل، کلیه، قلب، ریه، مغز و سایر اندام ها را آسیب برساند. بیماری های خودایمنی آلی آن دسته از بیماری هایی هستند که در آن سیستم ایمنی فقط به یک اندام یا بافت خاص حمله می کند. مثلا بیماری گریوز یک بیماری خودایمنی آلی است که در آن سیستم ایمنی به تیروئید حمله می کند و باعث افزایش یا کاهش ترشح هورمون های تیروئید می شود.
تاثیر بیماری های خودایمنی بر سلامت دهان و دندان
بیماری های خودایمنی می توانند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر سلامت دهان و دندان تاثیر بگذارند. به صورت مستقیم، بیماری های خودایمنی می توانند باعث التهاب، زخم، خونریزی، تورم، تغییر رنگ، تحلیل و آسیب به بافت های دهانی مانند لثه، دندان، زبان، لوزه و خط لب شوند. به صورت غیر مستقیم، بیماری های خودایمنی می توانند باعث کاهش ترشح آب دهان، خشکی دهان، تغییر در طعم، بوی بد دهان، عفونت های قارچی، تجمع پلاک، پوسیدگی دندان، افتادگی دندان و اختلال در بلعیدن شوند. همچنین بیماری های خودایمنی می توانند باعث کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت ها و سرطان های دهانی شوند.
این بیماری ها چگونه بوجود می آیند؟
علت دقیق بیماری های خودایمنی هنوز مشخص نشده است، اما برخی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عفونی می توانند در بروز آن ها نقش داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- وجود ژن های خاصی که با سیستم ایمنی مرتبط هستند و در خانواده هایی که دارای بیماری خودایمنی هستند شایع تر هستند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، داروها، تابش، آلودگی هوا و سایر عوامل استرس زا که می توانند سیستم ایمنی را تحریک یا آسیب برسانند.
- ابتلا به عفونت های ویروسی، باکتریایی یا قارچی که می توانند سیستم ایمنی را به اشتباه فعال کنند یا با بافت های بدن شباهت داشته باشند.
- تغییرات هورمونی، مانند بارداری، یائسگی، مصرف داروهای هورمونی و سایر عوامل که می توانند تعادل سیستم ایمنی را بر هم بزنند.
انواع بیماری‌های خود ایمنی و تاثیر آن بر سلامت دهان و دندان
بیماری های خودایمنی بسیار متنوع و متعدد هستند و هر کدام از آن ها می توانند بر سلامت دهان و دندان تاثیر مختلفی داشته باشند. در این بخش به معرفی برخی از این بیماری ها و علائم دهانی آن ها می پردازیم.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
لوپوس اریتماتوز سیستمیک یک بیماری خودایمنی سیستمیک است که می تواند پوست، مفاصل، کلیه، قلب، ریه، مغز و سایر اندام ها را آسیب برساند. علائم دهانی لوپوس عبارتند از:
- زخم های دهانی که معمولا در داخل گونه ها، لب ها، زبان و کام دیده می شوند و می توانند دردناک، خارش دار و حساس باشند.
- خشکی دهان و کاهش ترشح آب دهان که می تواند باعث عفونت های قارچی، پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و اختلال در بلعیدن و گفتار شود.
- التهاب لثه و خونریزی لثه که می تواند نشانه فعالیت بیماری یا عوارض جانبی داروهای ضد التهابی باشد.
- تغییر رنگ دندان و پوست دهان که می تواند ناشی از تجمع پیگمان های خونی یا داروهای ضد مالاریا باشد.
سندروم گیلن باره (Guillan Barre syndrom) یکی از بیماری های خودایمنی
سندروم گیلن باره یک بیماری خودایمنی آلی است که در آن سیستم ایمنی به عصب های محیطی حمله می کند و باعث ضعف و فلج عضلانی می شود. علائم دهانی سندروم گیلن باره عبارتند از:
- اختلال در حس و حرکت زبان، لب ها و چانه که می تواند باعث اختلال در بلعیدن، گفتار، مضغ و تنظیم طعم شود.
- اختلال در عملکرد عصب صورت که می تواند باعث افتادگی لب، خشکی چشم و دهان، تغییر شکل صورت و اختلال در ترشح آب دهان شود.
- اختلال در عملکرد عصب گوش که می تواند باعث اختلال در تعادل، شنوایی و تنظیم فشار گوش شود.
سندرم شوگرن؛ بیماری های خودایمنی
سندرم شوگرن یک بیماری خودایمنی سیستمیک است که در آن سیستم ایمنی به غده های ترشحی حمله می کند و باعث کاهش ترشح مایعات بدن می شود. علائم دهانی سندرم شوگرن عبارتند از:
- خشکی دهان و کاهش ترشح آب دهان که می تواند باعث عفونت های قارچی، پوسیدگی دندان، بوی بد دهان، اختلال در بلعیدن، گفتار و مضغ شود.
- تورم و درد غده های آب دهانی که می تواند باعث ایجاد گرفتگی و سفتی در گردن و چانه شود.
- زخم های دهانی که می توانند دردناک، خارش دار و حساس باشند.
- تغییر در طعم و بینایی که می تواند ناشی از خشکی دهان و کاهش ترشح آب دهان باشد.
پمفیگوس؛ بیماری های خودایمنی
پمفیگوس یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند. این بیماری معمولاً با ظاهریابی پوستی همراه است که با ظاهرهایی مانند ضایعات قرمز، خارش، و حساسیت پوستی همراه است. در برخی موارد، پمفیگوس ممکن است عوارض جدی‌تری مانند زخم‌های عمیق در پوست یا تأثیر بر اعضای داخلی داشته باشد. درمان این بیماری معمولاً شامل استفاده از داروهای ضد التهاب و داروهای کنترل سیستم ایمنی بدن می‌شود.
بیماری گریوز
بیماری گریوز یک بیماری خودایمنی آلی است که در آن سیستم ایمنی به تیروئید حمله می کند و باعث افزایش ترشح هورمون های تیروئید می شود. این حالت را هایپرتیروئیدیسم می گویند. علائم دهانی بیماری گریوز عبارتند از:
- افزایش اندازه زبان و تورم زبان که می تواند باعث اختلال در بلعیدن، گفتار، مضغ و تنظیم طعم شود.
- خشکی دهان و کاهش ترشح آب دهان که می تواند باعث عفونت های قارچی، پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و اختلال در بلعیدن و گفتار شود.
- تغییر در طعم و بینایی که می تواند ناشی از تغییرات هورمونی و اختلال در عصب های حسی باشد.
- افزایش متابولیسم و اشتها که می تواند باعث لاغری، تعریق زیاد، تشنگی و خوردن بیش از حد شود.
بیماری آدمنتیاس
بیماری آدمنتیاس یک بیماری خودایمنی آلی است که در آن سیستم ایمنی به غده های آدرنال حمله می کند و باعث کاهش ترشح هورمون های آدرنالین و کورتیزول می شود. این حالت را هایپوآدرنالیسم یا بیماری ادیسون می گویند. علائم دهانی بیماری آدمنتیاس عبارتند از:
- تغییر رنگ دندان و پوست دهان که می تواند ناشی از تجمع پیگمان های ملانین باشد. رنگ دندان و پوست دهان می تواند به رنگ قهوه ای یا مسی تغییر کند.
- خشکی دهان و کاهش ترشح آب دهان که می تواند باعث عفونت های قارچی، پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و اختلال در بلعیدن و گفتار شود.
- زخم های دهانی که می توانند دردناک، خارش دار و حساس باشند.
- کاهش متابولیسم و اشتها که می تواند باعث چاقی، کم خونی، خستگی و ضعف شود.
بیماری خود ایمنی کبد
بیماری خود ایمنی کبد یک بیماری خودایمنی سیستمیک است که در آن سیستم ایمنی به کبد حمله می کند و باعث التهاب، آسیب و نارسایی کبد می شود. علائم دهانی بیماری خود ایمنی کبد عبارتند از:
- زردی دندان و پوست دهان که می تواند ناشی از افزایش سطح بیلی روبین در خون باشد. بیلی روبین یک پسماند متابولیسم هموگلوبین است که باید توسط کبد دفع شود.
- خونریزی دهانی و لثه که می تواند نشانه کاهش سطح پلاکت ها و اختلال در انعقاد خون باشد. پلاکت ها و عوامل انعقادی برای جلوگیری از خونریزی ضروری هستند و توسط کبد تولید می شوند.
- بوی بد دهان و تغییر در طعم که می تواند ناشی از افزایش سطح آمونیاک در خون باشد. آمونیاک یک پسماند متابولیسم پروتئین ها است که باید توسط کبد تبدیل به اوره شود.
- افزایش حساسیت به داروها و مواد شیمیایی که می تواند نشانه کاهش توانایی کبد در دفع سموم باشد. کبد نقش مهمی در تبدیل و دفع مواد خارجی از بدن دارد.
آیا کرونا یک بیماری خود ایمنی است؟
کرونا یا کووید-۱۹ یک بیماری عفونی است که توسط ویروس جدیدی به نام SARS-CoV-2 ایجاد می شود. این ویروس می تواند باعث التهاب ریه ها و سایر اندام ها شود و علائمی مانند تب، سرفه، خستگی، از دست دادن بویایی و چشایی، اسهال و اختلالات تنفسی ایجاد کند. کرونا یک بیماری خودایمنی نیست، اما ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد یک واکنش خودایمنی زیاد یا سایتوکین استورم شود. در این حالت، سیستم ایمنی به شدت فعال می شود و به بافت های سالم بدن حمله می کند. این می تواند باعث شود که بدن به شدت التهابی شود و عملکرد اندام های حیاتی مختل شود. این وضعیت می تواند خطرناک و مرگبار باشد.
علائم دهانی کرونا عبارتند از:
- زخم های دهانی که می توانند در داخل گونه ها، لب ها، زبان و کام دیده می شوند و می توانند دردناک، خارش دار و حساس باشند. این زخم ها ممکن است ناشی از عفونت ویروسی یا واکنش خودایمنی باشند.
- خشکی دهان و کاهش ترشح آب دهان که می تواند باعث عفونت های قارچی، پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و اختلال در بلعیدن و گفتار شود. این خشکی دهان ممکن است ناشی از تب، تنفس دهانی، داروها یا کاهش ترشح غده های آب دهانی باشد.
- تغییر در طعم و بویایی که می تواند ناشی از آسیب به عصب های حسی یا عفونت ویروسی باشد. این تغییر می تواند باعث کاهش اشتها و تغذیه ناکافی شود.
- خونریزی دهانی و لثه که می تواند نشانه کاهش سطح گلبول های قرمز و پلاکت ها باشد. این کاهش می تواند ناشی از عفونت ویروسی یا واکنش خودایمنی باشد.
درمان بیماری خودایمنی با دارو
درمان بیماری های خودایمنی به موضوع و شدت بیماری بستگی دارد. هدف از درمان این است که علائم را کنترل کند، التهاب را کاهش دهد، آسیب به بافت ها را جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. برخی از داروهایی که برای درمان بیماری های خودایمنی استفاده می شوند عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن و پردنیزولون که می توانند التهاب و درد را کاهش دهند.
- داروهای ضد مالاریا مانند هیدروکسی کلروکین و کلروکین که می توانند التهاب و آسیب به بافت ها را کاهش دهند.
- داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر و ریمانتادین که می توانند عفونت ویروسی را کنترل کنند.
- داروهای مهار کننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات، آزاتیوپرین و سیکلوفسفامید که می توانند فعالیت سیستم ایمنی را کاهش دهند.
- داروهای بیولوژیک مانند انفلیکسی مب، آدالیموماب و ریتوکسی مب که می توانند به هدف گرفتن مولکول ها یا سلول های خاصی که در واکنش خودایمنی دخیل هستند کمک کنند.
